Haziran ayının ortalarında çalan son ders zili, çocuklar için bir özgürlük melodisidir çoğu zaman. Kalem defter bir kenara bırakılır, sabah erken kalkmalar unutulur, okul çantası bir daha eylüle kadar açılmamak üzere rafa kaldırılır. Tatilin çocuklar için gerekli bir soluklanma olduğu konusunda kimsenin şüphesi yok. Ancak son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar bize şu gerçeği ısrarla gösteriyor: Yaz tatili yalnızca bir dinlenme dönemi değil; aynı zamanda ciddi bir öğrenme kaybı dönemidir.

Amerika’da 39 ayrı araştırmanın analiz edildiği bir çalışmaya göre, öğrenciler yaz tatili boyunca öğrendiklerinin %20 ila %34’ünü kaybediyor. Özellikle matematik ve okuma becerileri, bu uzun boşluk süresinden en çok etkilenen alanlar arasında. Türkiye’de yapılan araştırmalar da benzer şekilde, yaz tatilinde çocukların akademik anlamda geri düştüğünü, okul başladığında ise öğretmenlerin yılın ilk birkaç ayını "kayıpları telafi etmeye" ayırmak zorunda kaldıklarını ortaya koyuyor.

Daha da düşündürücü olan şu: Bu öğrenme kaybı her çocukta aynı düzeyde yaşanmıyor. Ailesiyle birlikte kitap okuyan, sohbet eden, çevresiyle anlamlı etkileşimde bulunan çocuklar bu süreçten neredeyse hiç etkilenmeden çıkarken; ilgisiz, rehbersiz ve dijital içeriklere mahkûm bırakılan çocuklar yazdan yalnızca fiziksel olarak büyümüş olarak dönüyorlar. Bilişsel anlamda ise yerinde saymak bir yana, geriye doğru gidiyorlar.

Bu tablo, bizi şu kritik soruyla baş başa bırakıyor: Tatili sadece "boş zaman" olarak mı değerlendirmeliyiz, yoksa içinde öğrenmeyi de barındıran bir gelişim fırsatına mı dönüştürmeliyiz?

Elbette hiçbir çocuk yaz tatilini ödevle, testle, disiplinle geçirmek zorunda değil. Ancak günde sadece 30-60 dakikalık nitelikli bir okuma, bir küçük yazı çalışması, bir sayı oyunu ya da anlamlı bir aile sohbeti bile çok şey değiştirebilir. Tatil sürecini okul gibi değil ama yaşamın içinden bir öğrenme süreci gibi yaşamak mümkün. Bahçede toprakla uğraşmak, pazarda ölçü birimlerini öğrenmek, dedeyle nene ile anı dinlemek, bir kitabın ardından üzerine konuşmak... Bunların hepsi birer öğrenme biçimidir. Yeter ki çocuk unutmasın, hayatın öğrenmekle iç içe olduğunu.

Özellikle dijital çağda, çocukların tatil boyunca ekrana teslim edilmesi, öğrenme kaybını sadece hızlandırmakla kalmıyor; aynı zamanda zihinsel tembelliği kalıcı hale getiriyor. Bu yüzden yaz tatili, çocukların sadece fiziksel değil, bilişsel ve duygusal olarak da beslenmeleri gereken bir dönemdir.

Peki biz eğitimciler olarak ne yapabiliriz? Tatil öncesi aileleri bilinçlendirmek, onlara yönlendirici kitapçıklar sunmak, çocuklara hedefli ama keyifli yaz görevleri vermek, hatta kısa süreli yaz atölyeleri planlamak bu süreçte büyük fark yaratabilir.

Şu gerçeği unutmayalım: Eğitim sadece okulda olmaz. Çocuk öğrenmeyi sadece sınıfta değil, evde, parkta, tarlada, mutfakta, sokakta da sürdürür. Tatil, çocuğun dünyasını keşfettiği bir mevsimdir. Ama o keşif yolculuğunun yanında bizler pusula olmazsak, çocuklar ya yolunu kaybeder ya da hep aynı yerde dolaşıp dururlar.

Bu yaz, çocuklarımızın sadece güneşten değil, bilgi ve sevgiden de ışık almalarını sağlayalım. Çünkü öğrenme, yılın 12 ayı devam eden bir serüvendir – rehberliği eksikse, yarıda kalan bir hikâyeye dönüşür.

Yaz Tatilinde Öğrenme Kaybını Önlemek İçin Ailelere 7 Öneri

1. Her Gün 30 Dakika Kitap Okuma Zamanı
   Çocuğunuzun ilgi alanına uygun kitaplarla okuma saatleri oluşturun. Beraber sessizce okuyabilir ya da sırayla sesli okuma yapabilirsiniz.
2. Günlük Sohbetler ve Anlatma Etkinlikleri
   Akşam yemeklerinde “Bugün ne öğrendik?” veya “Haydi bana bir hikâye anlat” gibi küçük sorularla ifade becerilerini destekleyin.
3. Doğayla ve Günlük Yaşamla Öğrenme
   Bahçede bitki yetiştirmek, markette para üstü hesaplatmak, bir tarife göre yemek yapmak gibi etkinliklerle pratik zekâyı canlı tutun.
4. Ekran Süresine Sınırlama, İçeriğe Rehberlik
   Eğitsel içerikleri tercih edin, izlediği şeyler üzerine sohbet edin. Ekranı değil sizi rehber alsın.
5. Basit Yazı ve Günlük Tutma Alışkanlığı
   Haftalık duygularını, öğrendiklerini veya tatil anılarını yazabileceği küçük bir defter hediye edin.
6. Ailece Mini Projeler Yapın
   Bir konu belirleyip birlikte araştırma yapın. Poster hazırlamak, küçük bir sunum ya da gezi sonrası gözlem raporu yazmak hem eğlenceli hem öğretici olabilir.
7. Sadece Zihin Değil, Kalp de Gelişmeli
   Bir yaşlıyı ziyaret etmek, bir hayvana su vermek, bir komşuya yardım etmek gibi küçük iyiliklerle karakter gelişimine destek olun.

Adem Keven - Eğitimci & Yazar