Türkiye’de 2012 yılında yürürlüğe giren 4+4+4 eğitim sistemi, eğitim alanında önemli bir dönüm noktasıydı. Bu sistemle birlikte ilköğretim ve ortaöğretim kademeleri yeniden yapılandırıldı ve zorunlu eğitim süresi 12 yıla çıkarılarak eğitim yaşı fiilen 18’e kadar uzatılmış oldu.

Bu ne anlama geliyor?

Artık Türkiye’de bir çocuk, ilkokula 6 yaşında başladığında sistem onu 18 yaşına kadar okulda tutmak zorunda. Lise eğitimi 4 yıl olduğundan, öğrenciler lise diplomasını genellikle 18 yaşında alıyor. Bu yaşta öğrencilerin büyük çoğunluğu üniversite sınavına hazırlanıyor, bazıları tekrar sınava girmeyi hedefliyor, kimileri ise mezun olup bir işe giriyor.

Fakat bu sistemin önemli bir açmazı var:
Peki ya üniversite okumak istemeyen gençler?
Ya da el becerisi yüksek ama akademik başarıya yönelmemiş olanlar?

Türkiye’deki sistem, bu öğrencileri de 18 yaşına kadar okulda kalmaya zorluyor. Oysa bazı öğrenciler, belki de 15 yaşında, 16 yaşında bir meslek öğrenip hayata atılmak istiyor. Ne var ki sistem buna pek izin vermiyor. Zorunlu eğitimin çerçevesi, bu gençleri istemeden okula gitmeye, bazen de “okulda durup hiçbir şey yapmamaya” itiyor.

Peki İngiltere Ne Yapıyor?

İngiltere’de eğitim sistemi bu konuda oldukça farklı ve esnek.
İngiltere’de zorunlu eğitim yaşı 16’dır. Öğrenciler bu yaşa geldiklerinde, “GCSE (General Certificate of Secondary Education)” adı verilen ulusal sınavlara girerek temel ortaöğretimlerini tamamlarlar.

Bu noktada öğrencilere üç farklı yol açılır:

1. A Level programına geçerek üniversiteye hazırlık yapabilirler. (2 yıl sürer)
2. Mesleki kolejlerde teknik ya da uygulamalı eğitim alabilirler.
3. İş hayatına atılabilirler (Bazı durumlarda 18’e kadar eğitim ya da iş/staj yapmak hâlâ teşvik edilir ama okul zorunluluğu yoktur.)

Yani 16 yaşına gelen bir İngiliz genci, hayatının yönünü seçebilir. Üniversiteye gitmek istiyorsa, A Level derslerini seçer. Gitmek istemiyorsa, marangozluk, elektrik, kuaförlük, aşçılık gibi uygulamalı meslek eğitimlerine yönelir. Ya da doğrudan çalışmaya başlayabilir.

Türkiye ile İngiltere Arasında Önemli Bir Fark

İngiltere’de sistem, öğrencinin kendi eğilimini tanımasına ve buna göre karar almasına daha çok alan tanıyor. Türkiye’de ise tüm gençler aynı yoldan yürümek zorundaymış gibi kabul ediliyor. 18 yaşına kadar süren zorunlu eğitim, özellikle mesleki yönelimi olan ya da üniversite hedefi olmayan gençler için adeta bir bekleme odasına dönüşüyor.

Bu durum sadece bireysel değil, ekonomik açıdan da düşündürücü.
Üretim sektörünün, teknik iş gücüne olan ihtiyacı ortadayken, gençlerin 18 yaşına kadar “üniversiteye hazırlık” döngüsünde tutulması, potansiyel iş gücünü geciktiriyor.

Belki de Şu Soruyu Sormalıyız:

Her öğrenci 18 yaşına kadar okulda mı kalmalı?
Yoksa sistem, öğrencinin bireysel yönelimine göre farklı yollar açmalı mı?

Belki de artık gençlerimizi kalıplara değil, kabiliyetlerine göre yönlendirme zamanı gelmiştir. Herkesin üniversiteli olmak zorunda olmadığı gibi, herkesin aynı yaşta aynı sıralarda oturması da gerekmiyor. Bazı gençler elleriyle dünyayı şekillendirecek, bazıları kafasıyla düşünecek, bazıları ise kalbiyle insanlara dokunacak. Eğitim sistemi, bu farklılıkları bastırmak değil, onlara hayat şansı vermek için var olmalı.
Unutmayalım: Zorunlu eğitim, gençleri mecbur bırakan bir çerçeve değil; potansiyellerini keşfetmelerine destek olan bir yolculuk olmalı.

Ve belki de en önemlisi…

Zorunlulukla değil, ilhamla ve deneyimle öğrenen bir nesil, geleceğin en büyük gücüdür.

BELMA SEHER UYSAL - EĞİTİM YÖNETİCİSİ - Educampus London Kurucusu